Μετφορμίνη

Η μετφορμίνη, (με εμπορική ονομασία μεταξύ άλλων Glucophage και Glucofree), είναι  ένα από τα πρώτης γραμμής φάρμακα για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2.

Η μετφορμίνη ανακαλύφθηκε το 1922 και ανήκει σε μια κατηγορία φαρμάκων που ονομάζονται διγουανίδια, τα οποία λαμβάνονται από το φυτό Galega officinalis. Στην ίδια οικογένεια ανήκουν η φαινφορμίνη, η οποία όμως δεν χρησιμοποιείται πλέον λόγω του αυξημένου κινδύνου γαλακτικής οξέωσης ιδιαίτερα σε ασθενείς με νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια και η υδροχλωρική χλωρογουανιδίνη με δράση κατά της ελονοσίας. Ο Γάλλος γιατρός Jean Sterne (1909–1997) άρχισε την μελέτη της μετφορμίνης σε ανθρώπους τη δεκαετία του 1950 και η ουσία εισήχθη ως φάρμακο στη Γαλλία το 1957 και στις ΗΠΑ το 1995.

Σήμερα, βρίσκεται στη λίστα βασικών φαρμάκων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ως ένα από τα πιο αποτελεσματικά και ασφαλή φάρμακα που απαιτούνται σε ένα σύστημα υγείας.

Η μετφορμίνη εμφανίζει αντιυπεργλυκαιμικές ιδιότητες, δηλαδή μειώνει και τη βασική και τη μεταγευματική γλυκόζη του πλάσματος.

Δεν διεγείρει την έκκριση ινσουλίνης και κατά συνέπεια δεν προκαλεί υπογλυκαιμίες. Σε αρκετές χώρες τa δισκίa μετφορμίνης υπάρχουν σε δύο μορφές: για άμεση απελευθέρωση και παρατεταμένη απελευθέρωση. Η μετφορμίνη λειτουργεί ως εξής:

1. μειώνοντας την ποσότητα γλυκόζης που παράγεται από το συκώτι (γλυκονεογέννεση)
2. αυξάνοντας την πρόσληψη γλυκόζης από τους ιστούς – κυρίως τους μύες και το ήπαρ για καύση μέσω αναερόβιας γλυκόλυσης με ενεργοποίηση της AMPKinase
3. ελάττωση της εντερικής απορρόφησης της γλυκόζης

Η μετφορμίνη θα πρέπει να ξεκινάει με την διάγνωση του διαβήτη τύπου 2, αν δεν υπάρχουν αντενδείξεις, μαζί με οδηγίες για αλλαγή τρόπου ζωής. Εκτός από τον διαβήτη τύπου 2, τόσο σε ενήλικες, όσο σε παιδιά (>10 ετών), μπορεί να  χορηγηθεί και σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 1 και αντίσταση στην ινσουλίνη μαζί με την ινσουλινοθεραπεία, σε άτομα με προδιαβήτη, αλλά και σε γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Σε κάποιες χώρες χρησιμοποιείται και στον διαβήτη κύησης.

Η εντατική έρευνα για τη μετφορμίνη απεκάλυψε άλλες ευεργετικές δράσεις, όπως για την θεραπεία του λιπώδους ήπατος (με ή χωρίς διαβήτη). Επίσης η χρήση μετφορμίνης φαίνεται να σχετίζεται με μειωμένη εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου και του ήπατος, του παγκρέατος, του μαστού και του προστάτη. Επιπλέον, η λήψη μετφορμίνης σχετίζεται με ευεργετικές αλλαγές στο μικροβίωμα του εντέρου, που σχετίζονται με την μείωση βάρους και την ευγλυκαιμία. Άλλες πρόσφατες ενδείξεις δείχνουν ότι η μετφορμίνη μπορεί να διατηρήσει τη γνωστική λειτουργία και να μειώσει τη θνησιμότητα.

Για τους περισσότερους ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, η μετφορμίνη θα είναι μονοθεραπεία σε συνδυασμό με τροποποιήσεις του τρόπου ζωής, καθώς είναι αποτελεσματική και ασφαλής, φθηνή και μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων και θανάτου.

Σε σύγκριση με τις σουλφονυλουρίες, η μετφορμίνη ως θεραπεία πρώτης γραμμής έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην γλυκοζιωμένη αιμοσφαιρίνη (A1C), το βάρος και την καρδιαγγειακή θνησιμότητα. Υπάρχουν λίγα συστηματικά διαθέσιμα δεδομένα για άλλους αντιδιαβητικούς παράγοντες από του στόματος ως αρχική θεραπεία του διαβήτη τύπου 2.

Η μακροχρόνια χρήση της μετφορμίνης μπορεί να σχετίζεται με την ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12 και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η περιοδική μέτρηση των επιπέδων βιταμίνης Β12 σε ασθενείς που λαμβάνουν μετφορμίνη, ιδιαίτερα σε ασθενείς με αναιμία ή περιφερική νευροπάθεια.

Δεν υπάρχουν επαρκείς μελέτες σε θηλάζουσες γυναίκες για τον προσδιορισμό του κινδύνου από την λήψη μετφορμίνης στο βρέφος και για την χρήση θα πρέπει αξιολογούνται τα δυνητικά οφέλη από τους πιθανούς κινδύνους.

Η συνήθης αρχική δοσολογία είναι 500 mg μετφορμίνης μία φορά ημερησίως μαζί με το γεύμα και εφόσον γίνει ανεκτό από το γαστρεντερικό σύστημα, η δόση σταδιακά αυξάνεται σε 850 mg ή 1000 mg 2 φορές ημερησίως (συνήθως πρωί και βράδυ). Μόλις η δόση τιτλοποιηθεί , η μετφορμίνη θα πρέπει να συνεχιστεί εφόσον είναι ανεκτή και δεν αντενδείκνυται. Άλλοι φαρμακευτικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της ινσουλίνης, πρέπει να προστίθεται στη θεραπεία με μετφορμίνη.

Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί να εμφανιστούν με τη μετφορμίνη περιλαμβάνουν:

• διάρροια
• ναυτία
• πόνος στο στομάχι
• καούρα
• αέρια
• μεταλλική γεύση

Τα συμπτώματα αυτά συνήθως είναι ήπια και μειώνονται μέσα σε λίγες μέρες ή μερικές εβδομάδες. Η πιο επικίνδυνη, ανεπιθύμητη, αλλά και σπάνια οξεία επιπλοκή είναι η γαλακτική οξέωση, που μπορεί να εκδηλωθεί σε άτομα με νεφρική ανεπάρκεια, αλκοολισμό, ή σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια. Το φάρμακο εκκαθαρίζεται με νεφρική διήθηση και τα πολύ υψηλά επίπεδα κυκλοφορίας (π.χ. ως αποτέλεσμα υπερδοσολογίας ή οξείας νεφρικής ανεπάρκειας) έχουν συσχετιστεί με γαλακτική οξέωση. Παρόλα αυτά, η μετφορμίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια σε ασθενείς με μειωμένες εκτιμώμενες ταχύτητες σπειραματικής διήθησης (eGFR) και ο FDA αναθεώρησε το όριο, ώστε να αντανακλά την ασφάλειά του σε ασθενείς με eGFR ≥30 mL / min / 1,73 m2.

Η μετφορμίνη συνήθως δεν προκαλεί χαμηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα (υπογλυκαιμία).

Ωστόσο, αυτό μπορεί να συμβεί όταν λαμβάνεται μαζί άλλα φάρμακα για τον διαβήτη, τα οποία προκαλούν υπογλυκαιμίες, όπως σουλφονυλουρίες και ινσουλίνη, κυρίως όταν έχει προηγηθεί έντονη ή μη προγραμματισμένη άσκηση, αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες με μειωμένη πρόσληψη ενέργειας ή κατανάλωση αλκοόλ. Τα συμπτώματα του χαμηλού σακχάρου στο αίμα περιλαμβάνουν ξαφνική εφίδρωση, κόπωση, γρήγορο καρδιακό ρυθμό, πείνα, θολή όραση, ζάλη ή μυρμήγκιασμα χεριών / ποδιών.

Συμπερασματικά, η μετφορμίνη είναι ένα φθηνό, αποτελεσματικό και ασφαλές αντιδιαβητικό φάρμακο, το οποίο εμφανίζει πλειοτροπικές ευεργετικές δράσεις στον οργανισμό.

Βιβλιογραφία:

1. Metformin in cancer.

Mallik R, Chowdhury TA.

Diabetes Res Clin Pract. 2018 Sep;143:409-419. doi: 10.1016/j.diabres.2018.05.023. Epub 2018 May 26. Review.

2. Metformin – its potential anti-cancer and anti-aging effects.

Podhorecka M, Ibanez B, Dmoszyńska A.

Postepy Hig Med Dosw (Online). 2017 Mar 2;71(0):170-175. Review.

3. Metformin: an old drug against old age and associated morbidities.

Salvatore T, Clara Pafundi P, Morgillo F, Di Liello R, Galiero R, Nevola R, Marfella R, Monaco L, Rinaldi L, Elio Adinolfi L, Carlo Sasso F.

Diabetes Res Clin Pract. 2020 Jan 16:108025. doi: 10.1016/j.diabres.2020.108025. [Epub ahead of print] Review.

4. Impact of commonly used drugs on the composition and metabolic function of the gut microbiota.

Vich Vila A, Collij V, Sanna S, Sinha T, Imhann F, Bourgonje AR, Mujagic Z, Jonkers DMAE, Masclee AAM, Fu J, Kurilshikov A, Wijmenga C, Zhernakova A, Weersma RK.

Nat Commun. 2020 Jan 17;11(1):362. doi: 10.1038/s41467-019-14177-z.

5. Metformin: New Preparations and Nonglycemic Benefits.

Fujita Y, Inagaki N.

Curr Diab Rep. 2017 Jan;17(1):5. doi: 10.1007/s11892-017-0829-8. Review.

6. https://www.drugs.com/drug-interactions/metformin.html
7. https://care.diabetesjournals.org/content/42/Supplement_1/S90

Πηγή