Έντγκαρ Άλαν Πόε: Το σκοτεινό «Κοράκι» που δεν σιώπησε ποτέ!

Ο ανεξάντλητος και θαρραλέος, Έντγκαρ Άλαν Πόε, επηρέασε οσο λίγοι την παγκόσμια λογοτεχνεία. Πτωτοπόρος, ρομαντικός, “καταραμένος”… Σύντομη η πορεία της ζωής του, αλλά με σπουδαίο έργο. Δεν υπάρχει τέλος γι’αυτόν.

Ο Έντγκαρ Άλαν Πόε έκανε το ανοίκειο οικείο και τον εαυτό του έναν λογοτεχνικό αντικατοπτρισμό. Όσο και να διαβάζεις γι’ αυτόν, τόσο απομακρύνεσαι από το είδωλο του. Ο Πόε είναι το “Κοράκι”, αλλά και η διαδρομή μεταμόρφωσης του σε αυτό χωρίς να τη μάθουμε ποτέ. Ο Πόε είναι η “Ουλαλούμη”, αλλά το έρεβος που αυτός βλέπει δεν θα το δούμε ποτέ. Ο Πόε είναι ο “χρυσός σκαραβαίος” αλλά στην αποκρυπτογράφηση του δεν θα λύσεις το αίνιγμα “Πόε”. Ο Πόε είναι οι μακάβριες ιστορίες, αλλά και το ποίημα που έγραψε για τα μάτια μιας γυναίκας. Ο Πόε είναι ο πρόγονος του αστυνομικού, αλλά κανείς δεν πλησίασε το αρχετυπικό του παράδειγμα. Ο Πόε ανήκει στους “καταραμένους” αλλά και σε αυτούς που τόλμησαν να αναμετρηθούν με το σκοτάδι της ζωής. Ο Πόε είναι ανεξάντλητος, γιατί το έργο του συνεχώς θα μας συναντά, γιατί συνεχώς θα ανακαλύπτουμε και μια νέα πτυχή αυτού. Ο Πόε είναι μοναδικός κυνηγός της αβύσσου   που δεν υπάρχει τέλος να τον τρομάζει. Ο Πόε καλπάζει γερά για το δικό του Ελ Ντοράντο αλλά δεν υπάρχει πουθενά ο χρυσός βασιλιάς, αλλά μόνο αυτός ως ανθρώπινος πυρσός κάτω από το πάλλευκο φως του φεγγαριού. Ο Πόε έχει πολλά πρόσωπα, αλλά ένα μένει: ο ποιητής του σκότους.

Η ΜΟΝΙΜΗ ΠΛΗΓΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ

Ο Πόε γεννήθηκε στη Βοστόνη στις 19 Ιανουαρίου 1809 από γονείς ηθοποιούς, οι οποίοι όμως μέσα σε τρία χρόνια πέθαναν. Την επιμέλεια και φροντίδα του αγοριού ανέλαβε ο εύπορος έμπορος καπνού Τζον Άλαν και η σύζυγος του Φράνσις Βάλεντιν Άλαν στο Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια. Τα αδέρφια του (ένας αδελφός και μια αδελφή) κατέληξαν σε άλλες οικογένειες. Ο κ. Άλαν προσδοκούσε ο Πόε να γίνει επιχειρηματίας και κύριος, όμως αυτός ονειρευόταν να μιμηθεί τον παιδικό του ήρωα, τον βρετανό ποιητή Λόρδο Βύρωνα. Οι πρώτες του ποιητικές προσπάθειες, σε χειρόγραφα που ανακαλύφθηκαν αργότερα, αποδεικνύουν πόσο λίγο ενδιαφερόταν για τις επιχειρήσεις καπνού.

Το 1826 ο Πόε άφησε το Ρίτσμοντ για να φοιτήσει στο πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια. Οι ακαδημαϊκές του επιδόσεις άψογες, όμως συσσώρευσε σημαντικό χρέος. Ο φιλάργυρος Άλαν έστειλε τον Πόε στο κολέγιο με λιγότερο από το ένα τρίτο των πόρων που χρειαζόταν κι αυτό στράφηκε στον τζόγο για να καλύψει τα έξοδα του. Πριν καν τελειώσει η πρώτη του φοιτητική περίοδος, ο Πόε ήταν τόσο φτωχός που αναγκαζόταν να καίει τα έπιπλα του για να ζεσταθεί! Εξευτελισμένος από την ένδεια του και έξαλλος με τον θετό του πατέρα, εξωθήθηκε να εγκαταλείψει τις σπουδές του και να επιστρέψει στο Ρίτσμοντ. Ωστόσο, τα πράγματα συνέχισαν να είναι άσχημα. Επισκέφτηκε το σπίτι της μνηστής του Ελμίρας Ρόιστερ, για να ανακαλύψει ότι είχε αρραβωνιαστεί άλλον άνδρα! Οι επόμενοι μήνες του πληγωμένου νέου στην έπαυλη του Αλαν, σημαδεύτηκαν από έντονη εχθρότητα  απέναντι του ώσπου αποφάσισε να φύγει απ’ αυτήν για να γίνει ποιητής και να βρει την περιπέτεια. Για το πρώτο τα κατάφερε εκδίδοντας το πρώτο του βιβλίο με τίτλο “Ταμερλάνος” (Tamerlane) σε ηλικία 18 ετών. Για να εκπληρώσει το δεύτερο, κατατάχθηκε στον Αμερικανικό Στρατό. Μετά από δύο χρόνια εγγράφηκε στη στρατιωτική ακαδημία “Ουέστ Πόιντ” (West Point) ενώ συνέχιζε να γράφει και να εκδίδει ποίηση. Παρ’ όλα αυτά, μετά από οκτώ μήνες εκδιώχθηκε απ’ αυτήν.

Ο ΓAΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΦΙΛΟΔΟΞΙΕΣ

Μόνος και πένης, επέστρεψε στη Βαλτιμόρη και στράφηκε σε συγγενείς. Ένας ξάδερφος του τον λήστεψε (!) όμως η θεία του Μαρία Κλεμ του έδωσε στέγη και του φέρθηκε σαν ήταν μητέρα του. Η κόρη της Βιρτζίνια, στην αρχή μετέφερε τα γράμματα του Πόε στις αγαπημένες του, όμως γρήγορα έγινε το αντικείμενο του πόθου του. Ενόσω βρισκόταν στη Βαλτιμόρη, ο Τζον Άλαν πέθανε χωρίς να τον συμπεριλάβει στη διαθήκη του. Ο Πόε αν και ζούσε φτωχικά είχε ξεκινήσει να δημοσιεύει σύντομες ιστορίες. Μάλιστα, μία εξ αυτών κέρδισε σε διαγωνισμό υποστηριζόμενο από το εβδομαδιαίο περιοδικό “Saturday Visiter”. Ο Πόε πλέον είχε καθιερωθεί ως γραφιάς και επιθυμία του ήταν να διευθύνει περιοδικό. Εργάστηκε στο “South Literary Messenger” και σύντομα το βοήθησε να αυξήσει τη δημοφιλία και την εγκυρότητα του. Ως κριτικός λογοτεχνίας ήταν αμείλικτος.

Το πάθος του για τη Βιρτζίνια Κλεμ ακόρεστο. Έτσι, αφού την έφερε μαζί με τη μητέρα της στο Ρίτσμοντ, την παντρεύτηκε ενώ ήταν μόλις 14 ετών! Ο γάμος ήταν ευτυχισμένος, όμως πάντα υπήρχαν οικονομικές δυσκολίες. Ο Πόε έπαψε να είναι ικανοποιημένος με τη δουλειά του στο “Messenger” γι’ αυτό και αποφάσισε να μετακομίσει στη Νέα Υόρκη και μετά τη Φιλαδέλφεια γράφοντας για διάφορα περιοδικά. Παρά τη φήμη του με το ζόρι τα έβγαζε πέρα. Όταν θέλησε να εκδώσει το πρώτο βιβλίο διηγημάτων (Tales of the Grotesque and Arabesque) “πληρώθηκε” με 25 αντίτυπα του βιβλίου. Σύντομα έγινε ένας απ’ αυτούς που πάλεψαν για καλύτερες αμοιβές στους συγγραφείς όπως και για ένα πιο ουσιαστικό νόμο για τα πνευματικά δικαιώματα.

Η ΦΗΜΗ, ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΟΥ ΚΑΙ Ο ΘAΝΑΤΟΣ

Τον Ιανουάριο του 1845 θα κυκλοφορήσει το αριστούργημα του, “Το Κοράκι”. Το όνομα του, πια, είναι πασίγνωστο. Ζούσε στη Νέα Υόρκη και η φήμη του είλκυε πλήθος κόσμου στις διαλέξεις του. Επίσης, άρχισε να απαιτεί καλύτερη πληρωμή της δουλειάς του. Εκείνη τη χρονιά εξέδωσε δύο βιβλία και διηύθυνε το δικό του περιοδικό, μια και είχε αγοράσει τους τίτλους του “Broadway Journal”. Τα καλά όμως κράτησαν λίγο. Το επιχειρηματικό τόλμημα δεν απέδωσε, η υγεία της γυναίκας του κλονίστηκε, ενώ υπήρχαν φήμες εξωσυζυγική σχέση του Πόε με παντρεμένη γυναίκα. Όλα αυτά τον ανάγκασαν να φύγει από την πόλη το 1846 και να εγκατασταθεί σε ένα μικρό εξοχικό στην ύπαιθρο. Εκεί, το 1847, σε ηλικία 24 ετών, ήταν που πέθανε η σύζυγος του από φυματίωση. Ο θάνατος της τον συγκλόνισε και για μήνες δεν μπορούσε να γράψει.

Το καλοκαίρι του 1849 θα επιστρέψει στο Ρίτσμοντ και θα επανασυνδεθεί με την πρώτη του μνηστή, την Ελμίρα Ρόιστερ Σέλτον η οποία ήταν χήρα. Αρραβωνιάστηκαν και σκόπευαν να παντρευτούν μετά την επιστροφή του Πόε από ταξίδι σε Φιλαδέλφεια, Νέα Υόρκη. Μολαταύτα, στον δρόμο προς τη Φιλαδέλφεια σταμάτησε στη Βαλτιμόρη και εξαφανίστηκε για πέντε μέρες. Βρέθηκε στο μπαρ δημόσιου σπιτιού το οποίο χρησιμοποιούνταν ως εκλογικό κέντρο. Ο φίλος του Τζόζεφ Σνοντγκρας, εκδότης περιοδικού, τον έστειλε στο νοσοκομείο “Washington College” όπου και, μετά από λίγες μέρες, εξέπνευσε. Η πεθερά και η σύζυγος του έμαθαν γι’ αυτόν από τις εφημερίδες. Ο Πόε πέθανε στις 7 Οκτωβρίου 1849 σε ηλικία 40 ετών. Η ακριβής αιτία θανάτου παραμένει άγνωστη, με επικρατέστερη αυτή του αλκοολισμού.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ

Το μεγαλείο της ποίησης και του ποιητή Πόε λάμπει, ακόμη και σήμερα, στο “Κοράκι” γιατί σε αυτό δοξάζεται ο δημιουργός και η αρχή της Δημιουργίας. Το θέμα του έχει να κάνει με την απώλεια της αγαπημένης που η μνήμη της όμως στοιχειώνει αυτόν που έμεινε μόνος του. Το θέμα δεν είναι πρωτότυπο, ούτε πρωτοποριακό. Ακόμη και τότε. Υπάρχει όμως μια διαφορά: ο Πόε απομονώνει τον άνθρωπο (και τον αναγνώστη), τον μόνο πια σύντροφο, από τον υπόλοιπο κόσμο και ζωντανεύει τις συνθήκες της Δημιουργίας. Εκεί που όλα αρχίζουν από το μηδέν. Ο Πόε ιερουργεί με τον δικό του τρόπο και αντί να καταλήξει στο αναμενόμενο, ανατρέπει τη φαινομενικά προκαθορισμένη πορεία. Αυτή που επιτάσσει ο ρομαντισμός. Ο σύντροφος που έμεινε πίσω “αγκαλιάζει” την απώλεια και μες το σκοτάδι της, πρόθυμος, θα βυθιστεί. Σε αυτό το σημείο ο Πόε συναντά το αρχέγονο, αλλά μας τονίζει ότι Δημιουργία και Απώλεια συνυπάρχουν. Όταν κάτι χάνεται, κάτι άλλο θα πάρει τη θέση του για πάντα και στην περίπτωση του ποιήματος αυτό είναι το κοράκι. Αγγελιαφόρος και ενσαρκωτής της φυλακισμένης ψυχής.

Το εν λόγω ποίημα στηρίζεται στη “Φιλοσοφία της Σύνθεσης” και ο ποιητής προσπαθεί να αποδείξει ότι αυτό δημιουργήθηκε a priori και κάθε στίχος ακολουθεί συγκεκριμένο νόμο. “Το Κοράκι” είναι η επιτομή της ακρίβειας και το ομολογεί ο ίδιος:

Θέλω να αποκαλύψω πως κανένα σημείο της σύνθεσης του δεν οφείλεται στην τύχη ή τη διαίσθηση, πως η εργασία προχώρησε βήμα προς βήμα ως το τέλος, με την ακρίβεια και την αυστηρή αλληλουχία ενός μαθηματικού προβλήματος”.

Όσον αφορά την επιλογή του κορακιού (γεννημένο σύμβολο) υπάρχουν πολλοί λόγοι που το επέλεξε. Τα κοράκια μπορούν να εκπαιδευτούν στην ομιλία, έχουν τη φήμη πως ακολουθούν στρατούς και απολαμβάνουν τον θάνατο. Τα μαύρα φτερά τους υποδηλώνουν μελαγχολία και κατάθλιψη. Υπάρχουν κι άλλες ερμηνείες που το συνδέουν με σοφία, αποπλάνηση και υπηρεσίες αγγελιαφόρου. Η κλασική μυθολογία θέλει την Παλλάδα ενσάρκωση της σοφίας, να είναι αφέντης του κορακιού. Πάνω σε αυτή την παράδοση στηρίχτηκε ο ποιητής και τοποθέτησε το πουλί στην προτομή της. Στον Οβίδιο ήταν άσπρο, αλλά ο Απόλλωνας το έκανε μαύρο για να αποκαλύψεις τις απιστίες της αγαπημένης του. Έτσι και το κοράκι του Πόε. Είναι πρόθυμο να παραδώσει το δυσάρεστο μήνυμα της απιστίας. Της απόλυτης απιστίας, του θανάτου.

“Το Κοράκι” συμπυκνώνει όλες τις ποιητικές αρετές του Πόε: Μουσικότητα στην αφήγηση, ρυθμός, εναλλαγή ύφους και συναισθημάτων, συμβολισμός, ρομαντισμός, μακάβριος εξπρεσιονισμός. Η επωδός “Ποτέ πια” τροφοδοτεί το ποίημα με ζωή και ενέργεια, μεταβάλλεται συνεχώς και ηχεί παντοτινά. Φυσικά και ο αναγνώστης θα τις δει και σε άλλα ποιήματα (“Ουλαλούμη”), όμως εδώ είναι τόσο επιβλητικές…

ΔΙΑΠΛΟΚΗ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΥ-ΑΛΗΘΙΝΟΥ

Ο Πόε, εκτός από ποιητής, υπήρξε και μέγιστος πεζογράφος. Οι ιστορίες τρόμου, τα μακάβρια διηγήματα και τα μυθιστορήματα μυστηρίου, φέρουν όχι μόνο το συγγραφικό του ταλέντο, αλλά την προσωπικότητα, τη φιλοσοφική-στοχαστική προσέγγιση, τον δικό του κόσμο. Αυτή είναι η διαφορά του με τους υπόλοιπους ή τουλάχιστον αυτό που τον εξομοιώνει με άλλους μεγάλους κλασικούς. Για τον Πόε η αλήθεια που κρύβεται στο ανομολόγητο, στα μύχια των ψυχών, στο μεταίχμιο τρέλας-λογικής, είναι σημαντική και άξια καταγραφής. Η διαπλοκή φανταστικού-αληθινού αποτελεί τη βάση όλων των προκλητικών ιστοριών του. Γι’ αυτόν η ζωή έκρυβε πολύ μεγαλύτερα μυστήρια απ’ αυτά που μπορούσε να φανταστεί ο οποιοσδήποτε συγγραφέας. Ο μόνος τρόπος να τα αξιοποιήσει ήταν να τα σεβαστεί. Η πρώτη ύλη στις ιστορίες του είναι ανόθευτη γι’ αυτό και ο μύθος που φτιάχνει είναι τόσο θελκτικός.

Στον Πόε θα πρέπει να πιστωθεί ο πρώτος ήρωας στην ιστορία της λογοτεχνίας που ασχολείται αποκλειστικά με την εξιχνίαση εγκλημάτων. Πρόκειται για τον Αύγουστο Ντυπέν, ο οποίος κάνει την εμφάνιση του το 1841 στο έργο “Οι φόνοι της οδού Μοργκ”. Ο πρώτος ντετέκτιβ, το αρχέτυπο του ήρωα στο αστυνομικό μυθιστόρημα. Από κει και πέρα, δύο είναι τα έργα μυστηρίου που ξεχωρίζουν: “Ο μαύρος γάτος”και“Ο χρυσός σκαραβαίος”. Στο πρώτο, τον τόνο δίνουν η μετεμψύχωση και το μεταφυσικό. Ακόμη κι αν δεν πιστεύεις στο ανεξήγητο το αποδέχεσαι, μια και ο Πόε το επιβάλει. Από το ξεκίνημα μας προδιαθέτει για κάτι αλλόκοτο, που αν και ξένο το ξετύλιγμα της υπόθεσης το κάνει οικείο. Μακάβρια οικείο. Πρωταγωνιστής ο γάτος “Πλούτωνας” και ο αλκοολικός αφέντης του. Στην ουσία περιγράφεται η συνάντηση δύο κόσμων. Το κατοικίδιο είναι ο κάτω κόσμος, μια και το όνομά του παραπέμπει στον άρχοντα των νεκρών σύμφωνα με τη μυθολογία. Το αφεντικό ετοιμάζεται να εισέλθει σ’ αυτόν, διότι έχει καταβληθεί από τον “Δαίμονα του ποτού”. Ο Πόε καταλήγει πως δεν υπάρχει χειρότερο κτήνος από τον άνθρωπο και έχει δίκιο. Το δεύτερο είναι αφήγημα και έχει να κάνει με μια κρυπτογραφημένη διαδικασία αυτοανάλυσης. Πρόκειται για το διήγημα που χάρισε στον Πόε τη μεγάλη του φήμη, τουλάχιστον στην Αμερική. Μια συνηθισμένη ιστορία αναζήτησης χαμένου θησαυρού, μετατρέπεται σε εις βάθος εξήγηση του υποσυνείδητου. Συγκλονιστικό.

Ο ΠΟΕ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡAΦΟ

Ο κόσμος και το καλλιτεχνικό έργο του Πόε δεν θα μπορούσαν να περιοριστούν στη λογοτεχνία. Ο χώρος της 7ης τέχνης προσπάθησε να προσεγγίσει και να αποτυπώσει τον λόγο του μέσα από τη φιλοδοξία του Ρότζερ Κόρμαν (Roger Corman). Με πρωταγωνιστή τον ηθοποιό Βίνσεντ Πράις (Vincent Price), από την αρχή μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60, δημιούργησε τον κινηματογραφικό κύκλο Πόε.

Η ανεξάρτητη εταιρεία “American International Pictures” υπήρξε η κινητήρια δύναμη για το εγχείρημα. Ήταν το αντίπαλο δέος της βρετανικής “Hammer”, που την ίδια περίοδο αναβίωσε με επιτυχία τα χολιγουντιανά “monster movies” του ’30 (Dracula, Frankenstein, κ.α). Ο Κόρμαν είχε την προνοητικότητα και την ευφυΐα να αναζητήσει τον δικό του μύθο στο Πόε. Τον νοσηρό, αντικομφορμιστή και βαθιά ποιητικό Ε. Α. Πόε. Αυτοί που βοήθησαν τον Κόρμαν στην πραγματοποίηση του σχεδίου του ήταν ο: Λες Μπάξτερ, μουσικοσυνθέτης, Φλόιντ Κρόσμπι, διευθυντής φωτογραφίας, Σάμιουελ Άρκοφ-Τζέιμς Νίκολσον, παραγωγοί και Ρίτσαρντ Μάθεσον, σεναριογράφος. Ο πρωταγωνιστής του “κινηματογραφικού κύκλου Πόε”, ο Βίνσεντ Πράις, είχε εμφανιστεί στο παρελθόν σε ταινίες τρόμου, χαμηλού προϋπολογισμού οι περισσότερες.

Η πρώτη ταινία ήταν η “Πτώση του Οίκου των Άσερ” (1960) και η δεύτερη “Το πηγάδι και το εκκρεμές” (1961). Στην τρίτη, “Πρόωρη ταφή” (1962), ο Κόρμαν αντικατέστησε τον Πράις με τον Ρέι Μίλαντ (Ray Milland). Την ίδια χρονιά γυρίστηκαν “Οι ιστορίες τρόμου”, η πρώτη σπονδυλωτή ταινία του Κόρμαν, με τον Πράις να επιστρέφει. Το 1963 προβάλλεται “Το κοράκι”. Μαύρη κωμωδία και όχι ακόμη μία ταινία γκροτέσκ. Ακολουθούν “Το στοιχειωμένο παλάτι” (1963) και “Η μάσκα του κόκκινου θανάτου (1964), ενώ με τον “Τάφο της Λυγείας” (1964) κλείνει ο κύκλος.

Latest Posts

spot_img

Stay in touch

To be updated with all the latest news, offers and special announcements.

spot_img
spot_img
spot_img
spot_img
spot_img

Don't Miss