Η πρωτοφανής υγειονομική κρίση που βιώνει η χώρα μας λόγω της πανδημίας αφήνει αρνητικό αποτύπωμα στην οικονομία και τη δημοσιονομική ισορροπία, αλλά και στο ασφαλιστικό σύστημα, που ήταν ήδη προ πανδημίας αντιμέτωπο με το πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού και της πλήρους αναστροφής της ηλικιακής πυραμίδας και τις αυξανόμενες ανάγκες δημοσιονομικής ενίσχυσής του.
Η κρατική δαπάνη για συντάξεις αυξήθηκε από 10,5% του ΑΕΠ το 2019, στο 13,5% το 2020, ποσοστό υψηλότερο από οποτεδήποτε στο παρελθόν. Οι δε γεννήσεις από 148.000 το 1980 μειώθηκαν σε 84.000 το 2019…
Το ασφαλιστικό σύστημα συνιστά κρίσιμο πυλώνα της οικονομικής ανάπτυξης και της δημοσιονομικής σταθερότητας, αλλά και θεμελιώδη παράγοντα του αισθήματος οικονομικής ασφάλειας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Πρέπει, άρα, αφενός να διασφαλίζεται η βιωσιμότητά του, αφετέρου να εμπεδώνεται στους πολίτες το αίσθημα ότι οι εισφορές τους δεν θα χαθούν και ότι η πολυετής απασχόλησή τους θα τους αποφέρει, μέσω της αλληλεγγύης των γενεών αλλά και της ανταποδοτικότητας των εισφορών τους, μια αξιοπρεπή σύνταξη. Ταυτόχρονα, πρέπει η διοικητική λειτουργία των ασφαλιστικών φορέων να είναι αποτελεσματική, ώστε να μην παρατηρείται το φαινόμενο της πολυετούς καθυστέρησης απονομής της σύνταξης, που ταλαιπωρεί τους Έλληνες συνταξιούχους από δεκαετίας και πλέον.
Ο αντισυνταγματικός άδικος και αντιμεταρρυθμιστικός ν. 4387/2016 γνωστός ως νόμος Κατρούγκαλου, τραυμάτισε το ασφαλιστικό σύστημα ως προς όλους τους παραπάνω στόχους: μείωσε δραματικά τις συντάξεις και επέβαλε εξοντωτικές εισφορές στους ασφαλισμένους δίκην δεύτερης φορολογίας δημεύοντας παράνομα έως και το 70% του εισοδήματος των πολιτών. Με τον τρόπο αυτό όχι μόνο παραβίασε το Σύνταγμα, όπως έκρινε και το Συμβούλιο Επικρατείας, αλλά λειτούργησε αντιαναπτυξιακά και ενθάρρυνε την εισφοροδιαφυγή. Ο ν. 4670/2020 θεσπίστηκε από την παρούσα κυβέρνηση για να αποκαταστήσει τις αδικίες αυτές, αναπροσαρμόζοντας το ύψος των συντάξεων και υιοθετώντας ένα δικαιότερο σύστημα υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών.
Οι αλλαγές που έγιναν και αυτές που σχεδιάζονται και σύντομα θα υιοθετηθούν ως προς τον κεφαλαιοποιητικό χαρακτήρα της επικουρικής ασφάλισης είναι αναμφίβολα σωστές, καθώς αποκαθιστούν τη δικαιοσύνη του ασφαλιστικού συστήματος και ενθαρρύνουν τους νέους ασφαλισμένους να δημιουργήσουν τον δικό τους συνταξιοδοτικό «κουμπαρά» μέσω του νέου κεφαλαιοποιητικού συστήματος επικουρικής ασφάλισης.
Το νέο σύστημα θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού – ένας (αντί για τέσσερις) εργαζόμενος αντιστοιχεί σε έναν συνταξιούχο-, τη δημιουργία πόρων για την επιτάχυνση της αναπτυξιακής διαδικασίας, τη διασφάλιση υψηλότερων συντάξεων και την δημιουργία αντικινήτρων για την μαύρη εργασία.
Τα επόμενα βήματα παραμένουν, ωστόσο, κρίσιμα – και οι προκλήσεις σημαντικές. Η κυβέρνηση, αξιοποιώντας την ψηφιοποίηση του κράτους, που επιταχύνθηκε θεαματικά λόγω της πανδημίας, προχωρεί ήδη στην εκλογίκευση και τον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας του ΕΦΚΑ, ώστε να αντιμετωπιστεί η παθογένεια των εκκρεμών συντάξεων – που στο σύνολό τους ανέρχονται σε 300.000 – , μερικές των οποίων καθυστερούν πάνω από δύο χρόνια από την υποβολή της σχετικής αίτησης. Είναι απαραίτητη η υιοθέτηση ενός κανονισμού ενιαίας λειτουργίας του φορέα με την έννοια της ύπαρξης ενιαίων κανόνων συνταξιοδότησης, ενιαίων προϋποθέσεων καθώς και ενιαίου τρόπου καθορισμού του ποσού της σύνταξης αντιμετωπίζοντας μακροπρόθεσμα και το πρόβλημα των διαδοχικών και παράλληλων ασφαλίσεων καθώς και εκείνο των συντάξεων χηρείας και αναπηρίας.
Παράλληλα, όμως, η κυβέρνηση μελετά και την ουσία του ασφαλιστικού συστήματος, ώστε να επιτευχθεί ο διπλός στόχος της βιωσιμότητας και του δικαιοκρατικού χαρακτήρα του, πράγμα που μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε συνδυασμό με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Τα αναπτυξιακά μέτρα της κυβέρνησης και η ενθάρρυνση των επενδύσεων δεν θα ενισχύσουν μόνο το ιδιωτικό εισόδημα και τη δημοσιονομική ισορροπία, αλλά θα αποτελέσουν και «ένεση» εσόδων στο ασφαλιστικό σύστημα. Κάτι που πρέπει να γίνει αντιληπτό από το σύνολο του πολιτικού κόσμου, αλλά και από τους ίδιους τους πολίτες. Η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί αποφασιστικά προς το μέλλον και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την κοινή προσπάθεια όλων μας.
*H Ιωάννα Καλαντζάκου – Τσατσαρώνη είναι Δικηγόρος – Μέλος Δ.Σ του Συνδέσμου Ελλήνων Εμπορικολόγων – Μέλος Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής Πτωχευτικού Κώδικα 2007 – τ. Αντιπρ. Δ.Σ.Α – Υποψ. Βουλευτής Β1 Βορείου Τομέα Αθηνών (Ν.Δ.)
